Κάτω Οικισμός (Ράχη) - Κοινοτικό Δάσος

Κάτω Οικισμός (Ράχη)

Ο κάτω οικισμός των Καρυών βρίσκεται μορφολογικά σε ράχη που σχηματίζει η πλαγία, από την οποία πήρε και το όνομα της η τοποθεσία. Ο Οικισμός έχει αυτόνομη πλατεία, η οποία αποτελεί και τη δεύτερη πλατεία του χωρίου, γνωστή και ως πλατεία Ράχης. Στην τοποθεσία αυτή υπάρχει το Δημοτικό Σχολείο Καρυών, ο Ι.Ν της Αγίας Παρασκευής, καθώς και η Πηγή του Σάκαλη που υδροδοτούσε τον κάτω οικισμό του χωριού τα παλαιότερα χρόνια.

Πλατεία Ράχης

Αποτελεί το κέντρο του κάτω οικισμού των Καρυών, βρίσκεται μορφολογικά σε ράχη και αποτελεί τη δεύτερη πλατεία των Καρυών. Εκεί κάθε χρόνο, στις 26 Ιουλίου, πραγματοποιείται πανηγύρι για τον εορτασμό της Αγίας Παρασκευής. Στον χώρο της πλατείας υπάρχει μια δημοτική βρύση με πόσιμο νερό καθώς και παγκάκια με ίσκιο για τους επισκέπτες. Στην πλατεία της Ράχης υπάρχει καφετέρια και ταβέρνα για τις ανάγκες εστίασης των κατοίκων, εκτός αυτών της κεντρικής πλατείας.

Ι.Ν. Αγίας Παρασκευής

Ο Μεγαλοπρεπής ναός της Αγ. Παρασκευής χτίστηκε το 1600-1620, είναι βυζαντινού ρυθμού και βρίσκεται στη Ν.Α. άκρη του χωριού. Κατά την παράδοση η Αγ. Παρασκευή ήταν ένας μικρός ναΐσκος που βρίσκονταν στο αλωνάκι πάνω από την Πηγή του Σάκαλη. Η εικόνα της όμως έφευγε από το ναό και την έβρισκαν στη θέση όπου, για το λόγο αυτό, χτίστηκε ο νέος. Την περίοδο της τουρκοκρατίας ο Ιμπραήμ πυρπόλησε τον ναό, αλλά κάηκε μόνο το εικονοστάσιο. Επισκευάστηκε το 1887 και η νέα αυτή χρονολογία αντικατέστησε την παλαιά στο υπέρθυρο της εισόδου του ναού.

Το 1931 με δωρεά της Αδελφότητας Αραχωβιτών του εξωτερικού - Αι Καρυαί ο ναός ανακαινίστηκε και πήρε τη σημερινή του μορφή. Το 2001 αφαιρέθηκε το ασβέστωμα του Ναού και αποκαλύφθηκε η παλαιά λιθοδομή. Το 2015 η εκκλησία βάφτηκε εσωτερικά, ενώ το 2017 με δωρεά της Κων/νας Χριστοπούλου επισκευάστηκε η στέγη. Εντυπωσιακό είναι και το περίτεχνο κωδωνοστάσιο της φτιαγμένο από λευκή μαρμαρόπετρα.

Η εκκλησία βρίσκεται εντός του ομώνυμου άλσους, εντός του οποίου βρίσκεται και το κοιμητήριο του κάτω οικισμού (Ράχης). Tο 1960 με δωρεά του Αθανασίου Κ. Ηλιόπουλου ο χώρος αναμορφώθηκε αφού κατασκευάστηκαν τα τοιχία και τοποθετήθηκαν κιγκλιδώματα περιμετρικά. Το το 2001, όλο το προαύλιο πλακοστρώθηκε και τοποθετήθηκαν νέα κιγκλιδώματα (δωρεά του Παναγιώτη Οδυσσέα Σκιούρη). Παράλληλα, το άγαλμα του ευεργέτη Αθανασίου Ματάλα συντηρήθηκε και μεταφέρθηκε σε πιο κέντρικη θέση (δωρέα Καθιδρύματος Ματάλα)..

Δημοτικό Σχολείο

Το πετρόκτιστο σχολείο κατασκευάστηκε το 1933 με προσφορές της «Αδελφότητας των Αραχωβιτών του Εξωτερικού - Αι Kαρυαί». Ανατινάχθηκε (καταστράφηκε εν μέρει) από τα Ναζιστικά στρατεύματα κατοχής στο «κάψιμο της Αράχοβας» το 1944. Αποτελείται από 2 επίπεδα (ισόγειο και 1o όροφο). Βρίσκεται στον κάτω οικισμό, πλησίον του Ι.Ν. Αγίας Παρασκευής και περιβάλλεται από το ομώνυμο άλσος, όπου υπάρχει και μαρμάρινη προτομή του ευεργέτη του χωριού μας Αθανάσιου Ματάλα. Εντός του άλσους βρίσκεται και το κοιμητήριο του κάτω οικισμού (Ράχης).

Με χρήματα από τη διαθήκη του Παναγιώτη Χρ. Πίτσιου και με πρωτοβουλία του Κωνσταντίνου Θ. Διαντζίκη κατασκευάζεται το 1970 και το κτίριο της βιβλιοθήκης του Δημοτικού Σχολείου. Το σχολείο λειτουργεί και είναι ενεργό μέχρι σήμερα ως Διθέσιο Δημοτικό Σχολείο Καρυών και εξυπηρετεί τις ανάγκες των παιδιών των Καρυών, αλλά και των γύρω χωριών.

Πηγή Σάκαλη

Πρόκειται για πηγή που αποτελούσε μέχρι και τα μέσα του περασμένου αιώνα την αποκλειστική πηγή ύδατος για τον κάτω οικισμό (Ράχη). Κατασκευασμένη από πέτρα (αρχική κατασκευή 18ου αιώνα) και αποτελούμενη από δύο στοές, είναι ένα από τα ωραιότερα δείγματα αρχιτεκτονικής για κατασκευές αυτού είδους.

Κοινοτικό Δάσος Καρυών

Εντυπωσιακό τόσο όσον αφορά το μέγεθός του, όσο και από τα δέντρα που το αποτελούν, το Δάσος Καρυών εκτείνεται στο βόρειο-ανατολικό τμήμα της Κοινότητας. Αποτελείται από καστανιές, καρυδιές, αλλά κυρίως από οξιές, τον σπόρο των οποίων σύμφωνα με μαρτυρίες των παλαιότερων του χωριού είχε φέρει από την περιοχή της σημερινής Νότιας Βουλγαρίας (Ανατολική Ρωμυλία τότε), ο πρόξενος της Ελλάδας και ευεργέτης του χωριού Αθανάσιος Ματάλας.

Το δάσος εκμεταλλεύεται η τοπική κοινότητα, κυρίως μέσω της καστανοκαλλιέργειας, της μελισσοκομίας και της ξύλευσης, σε συνεργασία πάντα με τους γεωπόνους του δασαρχείου Σπάρτης. Ο επισκέπτης μπορεί εύκολα να το απολαύσει διερχόμενος τόσο από τον δρόμο Καρυών-Αγίου Πέτρου (ασφάλτινη διαδρομή), όσο μέσω του δρόμου Καρυών-θέση Ζυγός (χωμάτινη διαδρομή), αλλά και μέσω αρκετών μονοπατιών (Caryatides Trails).